Büyük motorların kontrol edilmesi konumuza kaldığımız yerden devam ediyoruz. 1. yazıyı okumamış olanların mutlaka okumasını tavsiye ederim.
Bu yazı dizisini instructables.com’dan randofo yazmış. Çok faydalı olacağını düşündüğüm için elektronikhobi.net de yayınlamak istedim. Konunun altında kaynağı belirttim. Oradan orjinalini takip edebilirsiniz.
Not: Konuyu yazarken bazı kavramları birbirinin yerine kullandım. Kafa karışıklığı olmaması için bunları önceden belirteyim.
- Pil (cell) : Tek bir akım kaynağı (Örneğin; kalem pil)
- Batarya (Battery): İçinde çok ayıda seri bağlı pil olan akım kaynağı (Örnek; Laptop bataryası, Şarjlı matkap bataryası)
- Akü (Akümülatör): Motorlu araçlarda da çok kullanılan kimyasal akım kaynağı
Büyük elektrikli motorlarla uğraşırken, kullanacağınız pillerin de güçlü olması gerektiğini bilmelisiniz.Doğru pili seçme konusu çok önemli. Tüm pillerin üretimi aynı değildir. Ayrıca, büyük pillerle çalışmak, daha küçük güç kaynakları ile karşılaşmayacağınız özel hususlar gerektirir.
Büyük bir pilde dikkat etmeniz gereken üç özellik vardır:
Bunlardan birincisi ve en önemilisi deep saykıl kavramıdır. Pilin kaç defa şarj ve deşarj edilmek için üretildiği manasına gelir. Çoğu otomobil ve motorsiklet aküleri marş dinamosunu başlatabilmek amacıyla tasarlandığı için kısa süreli yüksek akım verme özelliğindedir. Bu aküleri motorları sürekli çalıştırmakta kullanırsanız kısa sürede boşalacaklardır.
İkinci önemli nokta aküden sızıntı olmamasıdır. Bunu anlamak için aküyü ters çevirip bakın.
Son olarak da tipine dikkat edin. GEL tipinde hücresi olan aküleri tercih edin. Çoğunda zaten böyledir ama yine de istisnaları olabilir. Bazı akülerde farklı kimyasal yapılar (Örneğin SLA ve LiFePo4 – lityum demir fosfat) olabilir. Bu da daha farklı şarj aşamaları ve farklı güvenlik önlemleri demektir.
GEL hücreli akülerin faydası herşeyin slica jel içinde olmasıdır. Bu da gaz sızıntısı, korozyon, kimyasal sızıntı olmaması anlamına gelir. Daha stabil çalışırlar. Çarpmalara karşı daha dayanıklıdır. Yani diğer akü çeşitlerine göre daha güvenlidir.
Yukarıdakilere dikkat ettiyseniz şimdi de ne kadar büyük bir aküye htiyacınız olduğuna karar vermelisiniz. Pille Amper saat (Ah) ile ifade edilir. Bu akünün 1 saatde verebileceği maksimum akımı ifade eder.
Diyelim ki 100Ah’lik bir akünüz var. 5 Amper çeken de bir motorunuz olsun. Bu da bu pilin motoru 20 saat çalıştırabileceği anlamına gelir. 20 Ah’lik bir akünüz olsaydı, bu motoru yalnızca 4 saat çalıştırabilecektiniz.
Ayrıca bir motorun sürekli tam yükte çalışması, sürekli 5 A çekmesi günlük kullanımda pek rastlanmayan bir durumdur. Daha yavaş çalıştırıldığında dahi daha az akım çekecektir. Bu durum deşarj süresini uzatacaktır. Ayrıca bir batarya deşarj oldukça motorun hızı ve verimliliği de azalacaktır.
Akülerde kullanılan kabloların kalınlığını iyi seçmek gerekir. Araç akü takviye kablosu gördüyseniz ne kadar kalın kablo kullanıldığını da görmüşsünüzdür. Kablonun aşırı akımdan ısınmaması
, erimemesi için kesitine dikkat edilmeli.
Kablo boyutunu belirlemek biraz zor olabilir. Akım iletimi, sıcaklık, mesafe ve kablonun üretim özellikleri önemlidir. Kaynak kablosu (esnek olmanın yanı sıra), mesafe boyunca yüksek akım ve yüksek ısı işlemek için tasarlanmıştır. Bu tasarım, 4 AWG kaynak kablosunu potansiyel olarak diğer 4 AWG kablolardan daha yüksek yüklere dayanıklı hale getirir. Satın aldığınız telin özelliklerini kontrol edin mutlaka. Gerekirse gerekenden kalın kesitli ve daha dayanıklı kablo alın.
Bu kalınlıktaki kabloları kesmek için yankeski yetmeyebilir. Sac makası bu iş için işe yarar. Soyma işlemi için de maket bıçağı yeterli olur. Kabloları kestikten sonra bağlantı yapmak için uygun kablo pabuçları kullanmalısınız. Çünkü kalın kablolar kolayca ek yapılamaz. Lehimlenerek monte edilemez.
Kablo pabucunu iyice sıkılaştırmalısınız. Kablo pabucunun kenarlarında çıplak kısım kalmamasına dikkat etmelisiniz. İşiniz bittikten sonra normal bir ayarda kabloyu çekerek sıkı olup olmadığını kontrol edin. Çok fazla da güç uygulamayın.
24Volt elde etmek için 2 adet 12 V aküyü seri bağlayacaksınız.
Paralel bağlantı ile gerilim artışı olmayacaktır. Zaten akülerin ve pillerin paralel bağlanması iyi değildir. Aralarındaki ufak üretim farklılıkları bile bir akünün diğer aküyü yük gibi görmesine ve onun üzerinden deşarj olmasına neden olabilir.
İhtiyacınız olan gerilim değerini seri bağlanan akülerle sağlayabilirsiniz. Motorun ihtiyacı olan gerilime göre bu değer değişir.
Büyük bataryaları şarj etmek için bataryanın ihtiyacı olan şartların sağlanması lazım. Farklı kimyasal özellikleri olan aküler için farklı şarj etme yöntemleri kullanılır.
Akü şarj aletlerinin çoğu, farklı türde aküleri şarj edebilecek şekilde üretilir. Bazı akülerin şarjında ayar gerekirken çoğunda şarj aleti akü üzerindeki değişimi otomatik olarak algılar.
Her şarj aletinin çıkışından verebileceği bir maksimum akım değeri vardır. Buna şarj oranı (Charge rate) denir. Örneğin şarj aletinin çıkışından 2A gelebiliyorsa, 20 Amperlik bir akü 10 saatte dolacaktır.
Şarj ettiğiniz bataryalarda birden fazla hücre varsa yani birkaç pilin bir araya gelmesiyle oluşuyorsa balancing (dengeli) şarj aleti kullanmalısınız. Ayrıca bataryanın kimyasal özelliğine uyumlu bir şarj aleti kullanmalısınız. Örneğin şu şarj aleti 12/24 V değerleri için kullanılabilir.
Bir sonraki derste motorun hızının kontrol edilmesi konusunu işleyeceğiz.
Eğitim için çok sagolun .devamı gelecek mi