Öncelikle tüm Türkiye’nin başı sağolsun. Yaşananlar, bu ülkenin her evladının ciğerini dağlamıştır. Ölenlere Allahtan rahmet kalanlara ise baş sağlığı diliyorum.
Bir kaç gündür ülkemizi hüzne boğan bu Soma faciasından sonra her şeyin trafonun patlaması yüzünden olduğu iddiaları dolaşmaya başladı. Ve akıllarda trafonun nasıl patlayabileceği ile ilgili sorular var. Ben de trafonun nasıl ve niçin patladığını anlatan bir yazı yazmak istedim.
Transformatörler yani trafolar bildiğiniz gibi voltaj ve akım değerleri ile oynamak için kullanılanılan bir elektrik-elektronik devre elemanıdır. Genelde manyetik geçirgenliği çok yüksek bir malzeme üzerine üst üste sarılan birincil ve ikincil bobinlerden oluşurlar. Bu bobinlerdeki kablo sarımları birbirleri ile temas etmeyecek şekilde dışı yalıtkan bir malzeme ile kaplıdır.
Şimdi trafoya A.c yani alternatif akım verildiğinde giriş bobini yani akımı verdiğiniz kabloların sarılı olduğu malzemenin içerisinde değişen bir manyetik akı oluşur. Bu manyetik akı, aynı malzemenin üst katmanına sarılan bobinin ucu boş kablo uçları üzerinde bir gerilim meydana getirir.
Fakat burada püf nokta kabloların yani sarımların kesinlikle birbiri ile temaslarının olmamasıdır. Sarımlar birbirleri ile temas ettikleri anda çok yüksek bir akım oluşacaktır. Çok yüksek bir akım patlamaya sebep olur.
Genelde trafo patlamalarının ana sebebi sarımların birbiri ile yalıtımını sağlayan yalıtkan malzemenin görevini yerine getiremez hale gelmesinden kaynaklanır. Bu da genelde sıcaklıktan ya da çok fazla yüklenmeden kaynaklanabilir. Eğer siz trafoyu fazla yüklerseniz trafo çok fazla ısınır ve yalıtkan malzeme yalıtkanlığını kaybeder. Aynı şekilde trafonuzun bakımını ve soğutma sisteminin bakımını düzgün yapmazsanız ısındığından ve bu ısının yalıtkan malzemeye verdiği zarardan ötürü patlama söz konusu olabilir. Yıldırım düştüğünde de aynı şey söz konusudur.
Eski trafolarda soğutma yağ ile sağlanıyordu. Çünkü yağ termal iletkenliği çok yüksek bir sıvıdır. Bu tip trafolarda elektriksel patlamanın dışından yağın genleşmesinden kaynaklanan bir patlama da söz konusu olabiliyordu.
