Kollektörlü,fırçalı motorlardır.Seri,shunt,compound ve serbest uyarımlı olmak üzere 4 tiptir,biz üniversal seri motoru kullanmaktayız.Bu motorlar literatürde DC motorlar olarak ta adlandırılırlar.AC veya DC olarak çalıştılabilirler.Fırça değiştirildikten sonra fırçanın kollektöre alışması için bir miktar çalışması gerekir,bu dönemde motor biraz sesli çalışır. Üniversal motorlara uygulanan gerilime göre devri değişir.ÜM’larda ayrıca yüke bağlı olarak ta gerilim aynı olsa daha devri değişir,yük arttıkça devir düşer.
Alan (Stator) ve endüvi (rotor) sargıları çalışma sargıları,tako sargısı ise geri besleme sargısıdır.Üniversal motorların devri,aynı gerilim altında yüke bağlı olarak farklı olarak değiştiği için tako sargısı ile motorun hangi devirde döndüğü bilgisi mutlaka bilinmelidir.Takodan alınan bilgiye göre de sabit devirde dönmesi sağlanabilir.
Direkt Çalıştırılması ve Hız Ayarı
Üniversal motorlarda hız kontrolü, motor uçlarına uygulanan gerilim dolayısıyla sargılardan geçen akım değiştirilerek yapılır.Motorun dairesel hızı gerilimle doğru orantılı olarak değişmektedir.Motor gerilimindeki artış hem devrin hemde tako geriliminin artışını sağlamaktadır. Bu durumda, tako frekansını biliyor olmak motorun hangi hızda döndüğünün bilinmesi anlamına gelir.Üniversal motorun direkt çalıştırılması için , alan sargısının bir ucu endüvi sargısına bağlanır. Endüvi ve alan sargılarının diğer uçlardan enerji uygulanır. Bu durumda motorun maksimum devirde çalışması gerekir. Tako uçları geri besleme ucudur,yani endüvinin dönüş hızı oranında alternatif gerilim üretir. Bu geri besleme sinyali, hız kontrolü modülü tarafından değerlendirilerek,hızın sabit tutulmasını sağlanır.
Çamaşır makinesinde hız ayarı için yapılması gereken gerilim değişimini mekanik makinelerde hız kontrol modülü,elektronik makinelerde ise elektronik kart üzerindeki motor triyağı tarafından yapılır.
Üniversal Motorun Dönüş Yönü Kontrolü
Bu işlem asenkron motorlarda söylendiği gibi program cihazı veya elektronik kart tarafından gerçekleştirilir. Üniversal motorlarda yön kontrolü endüvi sargısından geçen akımın yön değiştirmesi ile sağlanır. Bu değiştirme esnasında alan sargısı akımının değiştirilmemesi gerekir. Aynı anda iki akım yön değiştirilirse motorun yönü değişmez.
Aşağıda belirtilen 1 ve 2 nolu kontaklar,T konumunda olduğunda motor saat yönünde (CW) B konumunda olduğunda ise saat yönü tersinde (CCW) döner.
Tek alan sargılı ÜM,
Çift alan sargılı ÜM:
Bu motorlarda son sıkmada en yüksek devirde motoru çevirmek için 2.alan sargısı devreye sokulmak amaçlı kullanılır.
Görüldüğü gibi tako direnci en büyük dirençtir.Bazı motorlarda direnci 25 Ω,bazılarında 55 Ω ve yeni makinalarda 90 Ω’dur.
ÜM devri nasıl değiştirilir?Triak nedir?Nasıl çalışır?
Triak yarı iletken bir devre elemanıdır.Elektronik kartlı çamaşır makinelerinde ısıtıcı ve motor yön değiştirme dışında komponentler triyak üzerinden enerjilendirilir.Motora triak üzerinden gerilim uygulanır,triak gate ucuna uygulanan gerilimi değiştirerek A2 yani motora uygulanan gerilimi değiştirmek böylelikle motor devrini de değiştirmek mümkün olmaktadır.A2 triyak çıkış ucunda gerilim görebilmemiz için triyak gate ucuna mutlaka DC bir gerilim uygulamalıyız.
Triyak Arızaları:
1.Triak açık devre olursa A2’de gerilim olmaz.
2. Triak kısa devre olursa A2’de 220 Vac gerilim olur.Motor tanımlı en yüksek devrinde döner,bu devir teorik olarak sıkma devrinden daha yüksektir.
Eğer AC gerilimin 0 noktalarında (0 ve 10 ms noktaları) triyağın gate ucuna 12 Vdc’lik bir pulse uygularsak,elektronik kart bu sıfır geçişi (zero cross) noktalarını görür ve triyağın A1 ucuna gelen 220 Vac gerilimi triyağın A2 çıkış ucunda görebiliriz.
Eğer AC gerilimin 0 noktalarından 5 ms gecikmeli olarak triyağın gate ucuna 12 Vdc’lik bir pulse uygularsak,triyağın A1 ucuna gelen 220 Vac gerilimi triyağın A2 çıkış ucunda şekilde 1 ve 2 ile belirtilen bölgelerin toplamı olarak 110 Vac olarak görebiliriz. Böylelikle triak çıkışı yani motor giriş gerilim,dolayısıyla devrini ayarlama imkanımız olmaktadır.
Eğer 5 ms gecikme yerine 8 ms gecikme uygulansaydı A2 triak çıkış gerilimi daha da düşecek,motor devri de düşecekti.
Merhaba, elimde 6 girişi olan Arçelik çamaşır motoru var. Bununla sehpalı freze makinesi yapacağım. Sizden bir sorumu cevaplamanızı rica ediyorum. 4 girişli displayli hız kontrol kartına nasıl bağlayacağım ve harici çalıştıracağım bilmiyorum.