Diyot nasıl kullanılır?

0
2730

[wpfp-link]

Diyot en önemli elektronik devre elemanlarından birisidir.  Diyotların nasıl kullanıldığı konusunda bazı açıklamalara ihtiyaç olduğunu düşünüyorum. Bu konumuzda diyotlar konusunu basit bir dille anlatmaya çalışacağım. Öncelikle itiraf etmeliyim ki bu konuyu tamamıyla işlememiz bir konu ile mümkün değil. Bu yüzden elimden geldiğince pratik hedeflere uygun bir şekilde konuyu işlemeyi hedefliyorum.

Diyotlar konusunu 4 ana başlıkta işleyelim:

  • Sinyal diyotları
  • Doğrultucu diyotlar
  • Köprü diyotlar
  • Zener diyotlar
diodes
Örnek Diyotlar
diode
diyot sembolü

Diyot nedir?

Diyot tek yönlü akım geçiren bir devre elemanıdır. Diyot sembolünün de ok işareti gibi olduğu dikkatinizi çekmiştir. Bu sembol akımı bir yönde geçirdiği anlamına geliyor. Diyotlar elektriksel vana gibidirler. Hatta ilk geliştirildiklerinde valfe (vana) ismini taşıyorlardı.

Diyodun iletime geçmesi:

Açık kapıdan rüzgarın kolayca akması gibi diyottan da tek yönde kolayca akım akar. Akımın geçmeye başlaması için yaklaşık 0.7Voltluk bir gerilim gerekir. (Bknz: Kirşof gerilim kanunu). Aşağıdaki grafiği incelerseniz 0.7 volt yakınlarında diyotta akım geçmeye başlıyor.

diyot karakteristigi
diyot karakteristigi

Diyoda ters yönde gerilim vermek

Kusursuz bir diyota ters yönde gerilim uygularsanız diyot iletime geçmez.  Yani yalıtımda olur. Fakat uygulamada kusursuz bir diyot yoktur. Bu yüzden mikro amperler seviyesinde de olsa diyottan sızıntı akımı geçer.  Bu durum ihmal edilebilir bir boyuttadır.  Bütün bunlara rağmen her diyodun bir delinme gerilim değeri bulunu. Bu değer diyota uygulanacak en büyük ters gerilim değeridir. (Genelde 50V ve üstü…) Bu gerilim değeri aşılacak olursa diyottan artık akım geçmeye başlar. Bu olaya diyodun delinmesi denir. Diyot bu noktada bozulmuştur.

Genellikle diyotları iki çeşide ayırmamız mümkün:

  • 100 mA den küçük akımları geçiren sinyal diyotları,
  • Daha büyük akımları geçiren doğrultucu diyotlar,

Yukarıdakilere ek olarak led diyotlar, zener diyotlar gibi özel diyotlar da vardır. Bunları ayrı konularda incelememiz gerektiğini düşünüyorum.

Diyotları devrelerde kullanma:

Diyotların bağlanma yönleri önemlidir. Doğru yönde bağlanmalıdırlar. Diyot sembolünde a ile gösterilen bacak anot bacağıdır ve + anlamına gelir. k ile gösterilen bacak ise katot bacağıdır ve – anlamına gelir. Diyot üzerinde katot bacağı siyah bir çizgi ile işaretlenmiştir. Diyotların üzerinde isimleri yazılıdır. Ama küçük sinyal diyotlarının üzerlerinde yazılanları okumak için büyüteç gerekebilir.

Sinyal Diyotları lehimlenirken hasar görebilir. Germanyum diyotlar bu konuda daha dayanıklıdırlar.  (OA .. ile başlayanlar)

Doğrultucu diyotlar (1N4001 gibi) dayanıklıdırlar ve lehimlerken önlem almayı gerektirmezler.

Diyotların sağlamlık kontrolü

Diyodun sağlam olup olmadığını multimetre ile veya basit bir testle anlayabilirsiniz.(pil, direnç, led kullanarak test edilebilir. ) Bu testlerde akım bir yönde iletilirken , diğer yönde iletilmeyecek. Multimetreyi buzzer (bip) kademesine aldığınızda bir yönde buzzer öterken, diğer yönde ise ötmeyecek. Bakınız: Multimetre nasıl kullanılır?

Sinyal diyotları (küçük akımlı)

Sinyal diyotları devrelerde elektrik sinyallerinin iletiminde kullanılır. Sadece 100mA e kadar akım geçirebilirler.

En çok kullanılan genel amaçlı sinyal diyodu olan 1N4148 silikondan yapılmıştır ve 0.7V da iletime geçer.

OA90 gibi germanyumdan yapılan sinyal diyotları ise 0,2V gibi daha düşük bir gerilimde iletime geçerler.

Röleler için diyot koruması

Sinyal diyotları rölelerin açılıp kapanması sırasında üretilecek yüksek gerilimden devredeki entegreleri ve transistörleri korumak amacıyla da kullanılır. Aşağıdaki devrede röleye diyotun nasıl bağlandığı görülüyor.

Doğrultucu diyotlar(Yüksek akımlı)

Doğrultucu diğer adıyla doğrultmaç diyotları genellikle alternatif akımı (AC), doğru akıma (DC) çevirmek için güç kaynaklarında kullanılır.  Bütün doğrultucu diyotlar silikondna yapılır bu yüzden de 0,7V da iletime geçerler. Aşağıdaki tabloda en çok kullanılan diyotların akım değerleri ve kaç voltluk ters gerilime dayanabileceği görülüyor:

Köprü Doğrultucular

AC yi DC ye çevirmek için diyotları kullanmanın biçok yolu var. Bunlardan biri köprü tipi bağlantı. Bu bağlantı için özel olarak tek pakette 4 diyodun kullanıldığı elektronik elemanlar geliştirilmiştir.  Bu malzemenin 4 bacağı bulunur. Bunlardan ikisi DC çıkış için + ve – ile gösterilir. İkisi ise giriş için  alternatij akım simgesiyle ifade edilir.

Aşağıdaki resimlerde örnek köprü diyotlar ile nasıl çalıştıkları görülüyor:

Örnek köprü diyotlar:

Elektronikhobi.net sitesi olarak diyotların kullanımı konusunda şimdilik konumuzu burada bitiriyoruz. Diyotların kullanımı konusunda güç kaynakları bölümümüzde birçok devre bulabilirsiniz.

p10 led panel

YORUM YOK

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here