Elektronikhobi.net sitesi olarak dosya konuları kategorimizde çeşitli konuları ayrıntılı olarak işlemeye devam ediyoruz. Bu yazımızda Potansiyometre konusunu işleyeceğiz. 

Potansiyometre aslında değeri ayarlanabilen bir dirençtir.  Elektronik devrelerde özellikle hassasiyet ayarlama, dengeleme gibi birçok uygulamada potansiyometre kullanılır. Örneğin karanlıkta çalışan LDR’li bir devre yaptınız. Devrenizin hassasiyetini potansiyometre ile ayarlayabilirsiniz.

 

potansiyometre
potansiyometre

 

Daha güçlü devrelerde, örneğin güç kaynaklarında gerilim ayarlamalarında da kullanılırlar. Fakat isimler Reosta olarak değişir.  Reostaların kullanım alanlarından en yaygını lambaların parlaklığını değiştiren dimmer devreleriydi. Son yıllarda bu uygulamalar yarı iletken malzemelerle yapılmaktadır. Potansiyometre bazen trimmer veya trimpot olarak da adlandırılır. Aşağıdaki semboller bu elemanları göstermektedir.

 

 

Sol taraftaki semboller Amerikan standadı, sağ taraftaki semboller ise Avrupa standardını gösteriyor. (4k7 = 4700 ohm)

 

Potansiyometre nasıl çalışır?

 

Potansiyometrenin 3 terminali vardır. En dıştaki terminaller potansiyometre içindeki direnç elemanının uç noktalarını gösterir. Ortadaki terminal ise içerdeki hareketli kontağı ifade eder.  Çoğu potansiyometrede ortada dönen bir düzenek vardır. Bazılarında ise kayan kızak şeklinde bir hareketli düzenek bulunur.

Potansiyometrenin dıştaki terminallerine DC gerilim uygulanır. Ortadaki uç- ve negatif uçtan ise çıkış alınır. Aşağıdaki resimden bu durumu görebilirsiniz:

 

 

Potansiyometrelerde kullanılan direnç malzemesi genellikle karbon direnç olur. Potansiyometrenin dönen kısmına şaft adı verilir. Aşağıdaki resimde 3 farklı şaft şekli olan potansiyometre gösteriliyor:

 

 

Anahtarlamalı Potansiyometre

 

Bazı potansiyometreler saat yönünün tersine çevrildiğinde belli bir yerden sonra iletimi tamamen keser. Genellikle ısıtıcılarda bu sistem kullanılır. Bazı potansiyometre modellerinde ise şaftı itmek veya çekmek şeklinde kullanılır.

 

Slider Potansiyometre (Kızaklı Potansiyometre)

 

Kızaklı potansiyometreler çoğunlukla radyolarda karşımıza çıkar. Düz bir direnç malzemesi üzerinde kayan bir kızak bulunur. Aşağıdaki resimde kızaklı potansiyometrenin resmini ve iç yapısını görebilirsiniz:

 

 

Trimmer Potansiyometre (Trimpot)

Trimmer potansiyometreler çoğunlukla Trimpot olarak da adlandırılır. Trimpotlar genellikle elektronik malzemelerin içinde üretici tarafından test edilerek ayarlanmış ve bir daha ayarlanmaya gerek duymayan işlerde kullanılır. Kullanıcılar tarafından ayarlarının değiştirilmesi istenmez.  Aşağıdaki şekilde 2k trimpot resmi görülüyor:

 

 

“Parmakla ayarlanabilir trimpot”

 

 

Potansiyometre nasıl kullanılır?

 

Potansiyometreler çoğunlukla lambaların parlaklık ayarlarında-dimmer devrelerinde, elektrikli ocaklarda, ses devrelerinde volum kontrolünde, bass kontrolünde, sensörlü devrelerde hassaiyet ayarında, güç kaynağı devrelerinde gerilim-akım ayarlaması uygulamalarında kullanılır.

 

Örneğin aşağıdaki devrede potansiyometre ile triyak üzerinden lambanın veya ısıtıcının kontrolü yapılıyor. Bu devreyi sadece reosta ile de yapabilirsiniz. Ama güç kayıpları çok daha fazla olacaktır.

 

 

Genellikle potansiyometrelerin orta uçlarında bir sabit direnç kullanılır. Bu sayede lineer potansiyometreyi logaritmik potansiyometre gibi de kullanabilirsiniz.Aşağıdaki resimde nasıl yapıldığı görülüyor:

 

 

Potansiyometreler ADC (anolog digital çeviren devreler)lerde de giriş elemanı olarak kullanılabilir. Sıcaklık, hareket gibi bilgileri için kullanılabilir.

 

Potansiyometre bozulabilir mi?

 

Potansiyometreler elektromekanik elemanlardır. Kirlenebilir, yağlanabilir, paslanabilir. Potansiyometrenin ömrünü uzatmak için kontak temizleyici kullanılır. Potansiyometrenin çıkış ucunu boş bırakmak iyi değildir. Boş kalmasındansa orta terminale birleştirmek daha iyidir.

 

 

Potansiyometreler için plastik problar satılır. Bunlardan kullanmak güvenlik açısından daha uygundur.

 

Potansiyometrelerin de tüm dirençler gibi watt- güç seçimi önemlidir. Düşük güçteki bir potansiyometre ile yüksek güçteki bir uygulama yaparsanız, potansiyometrede aşırı ısınma problemi yaşanacaktır.  Potansiyometre üzerinde oluşacak gerilim düşümü diyelim ki 4 V; geçecek akım ise 0,4A olsa;

P= IxU gereğince potansiyometre en az 4×0.4= 1,6 Wattlık olmalıdır. Trimpotlar genellikle 100mA e kadar kullanılır.

 

 

Potansiyometreler hakkındaki paylaşımlarınız için yorum bölümümüzü kullanabilirsiniz.

1 Yorum

Elektroniğe başlangıç rehberi | Elektronik Hobi : Elektronik Hobi için bir cevap yazın İptal

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz