Elektronik kart kullanımı öncesi mekanik makinelerde program akışını program cihazları yönetmektedir.
Program Cihazı Tipleri
Program cihazı , bir yıkama programının tamamlanması için , komponentlerin ardışıl olarak uygun zamanda ve sürelerde devreye girmesini ve çıkmasını sağlayan devre elemanıdır.
Program cihazı , senkron motor , kamlar ve kontak gruplarından oluşmaktadır.
Senkron motor , AC gerilimle çalışan ve devri frekansa bağlı olarak sabit hızda dönmektedir.
Senkron motor, hareketini irili ufaklı dişlilerden oluşan dişli grubuna verir. Hareket , dişli yardımıyla devri düşürülerek kamlara iletilir. Her kam , bir kontak grubunu kontrol eder. Kontak grubu , 2 sabit, 1 hareketli kontaktan meydana gelir.
Kamlar ve dolayısıyla kontak grupları , zaman , ilerle ve program kamları olmak üzere 3 gruptan oluşur. Bazı program cihazlarında (basitleştirilmiş) sadece zaman ve program kamı bulunmatadır.Zaman kamları hareketini direkt olarak motordan almakta
, program kamları ise zaman kamlarından hareket almaktadır. Zaman ve program kamlarının çalışmasını anlamanın en anlaşılır örneği , saatlerdeki akreple yelkovanın çalışması olarak söylenebilir. Hatırlanacağı gibi yelkovan kendi ekseni etrafında 1 tur tamamladığında yani 360 derece döndüğünde , akrep sadece 1 adım ileri gitmektedir (1/60 derece)
Bu nedenle makinede kısa süreye dayalı hareketleri ( motor çalış dur , sağ ,sol vb) zaman kamlarına , program adımlarını ilgilendiren kısmen daha uzun işlemleri ( 2, 4,5 dk adım) program kamlarına yaptırmaktadır.
Sekil – 1‘de verilen prensip şemada da görüldüğü gibi , sabit kontaklarda alt kontak ısıtıcıyı , üst kontak ise fan motorunu kontrol etmektedir. Kam izleyici , kamın geometrik şekline bağlı olarak , hareketli kontağı , alt ve üst kontaklara dokundurmakta ve ilgili komponentin kamda belirtilen süre boyunca çalışması sağlanmaktadır. Kontak grubunun boşta , altkontağa ve üst kontağa temas etme olmak üzere üç kararlı konumu bulunmaktadır.
Aşağıdaki Şekil-2’de 7 ve 10 nolu kontak grupları görülmektedir. Bu kontaklar , hız kontrol modülüne sinyal taşıyarak , modülün motorun yıkama ve sıkma devirlerinde uygun devir ve sürelerde çalışması sağlanmaktadır. Bu kontaklarda 10 nolu kontak zaman , 7 nolu kontak ise program kontağıdır. 10 nolu kontağın açık ve kapalı kalma süresi 7 saniye civarındadır , oysa 7 nolu kontağı tüm yıkama boyunca boşta , a ve b konumlarında kalma süresi ise 5 er dakikadır. Dolayısıyla 5 dakika düşük , 5 dakika yüksek devirde sıkma yapılması sağlanmaktadır.
PC’lerde kamlar ve kontaklara bağlı kam izleyiciler vardır.Herbir kamın 3 kontağı ve 2 görevi vardır.8 kamlı,24 kamlı PC’ler vardır.Program cihazı sadece su alma adımında durdurulur,bu nedenle program süresine su alma süresi dahil değildir.Zaman kamları direk PC motoruna bağlıdır,bazı makinalarda 2 dakikada,bazı makinalarda 5 dakikada 1 tur atarlar.Termostop bobini varsa zaman ile program kamları arasındadır,ısıtma adımlarında program kamları durdurulur.Program kamları 5 dakikada 60‘lik açı kadar ilerlerken zaman kamları çok daha hızlı ilerler. Zaman kamları ile motor dur/motor sağ-sol (7 sn.sol+3 sn.dur+7 sn.sağ vb)veya YOÇ’ta 45 sn.su alma gibi kısa süreli hareketler yapılır.Program kamları ise ısıtıcının devrede kalması gibi daha uzun süreli işlerde kullanılır.
Makinanın yaptığı her işi,akışı yöneten PC’dir ve yapılan her işe karşı PC’de bir kontak mevcuttur.
