[wpfp-link] 

Giriş

Daha önce transistör tarihi yazımızı yayınlamıştık. Transistörler neredeyse her devrede karşımıza çıkıyor. Özellikle deneyimsiz arkadaşlar transistörlerin bağlanması, bacak bağlantıları, nasıl kullanılacağı hakkında sıkıntılar çekiyor. Bu konumuzda transistörlerin kullanılmasını işleyeceğiz.

2 tip transistör vardır. Bunlar NPN ve PNP tipi transistörlerdir.Aşağıda sembolleri verilmiştir:

transistor sembolu
transistor sembolu

Bu sembolleri bilmek elektronik şemaları uygulayabilmek için gereklidir. Özellikle bacaklarını doğru bağlamak çok önemlidir. Yanlış bir bağlantıda devreniz çalışmayacaktır.

E: emiter   C: Kollektör    B: Beyz bacağını ifade eder.

Transistörler iki amaç için kullanılır:

1- Anahtarlama elemanı olarak

2- Yükselteç (amplifikatör) olarak

Devrelerde çoğunlukla NPN transistörler kullanılır. NPN transistör aşağıdaki gibi devreye bağlanır:

npn transistorun baglantisi
npn transistorun baglantisi

PNP transistör aşağıdaki gibi devreye bağlanır:

pnp transistorun baglantisi
pnp transistorun baglantisi

Transistörlerin beyzi çok düşük bir akımla tetiklenebilir. Bu yüzden beyze bağlayacağınız Rb direnci mutlaka gereklidir.  NPN transistör ile PNP transistör arasında bağlantı şekli ve akım yönleri dışında pek bir farklılık yoktur. Peki neden iki tip transistör var diye düşünmüş olabilirsiniz. Bunun sebebi iki tip transistörü aynı devrede kullanarak çok güzel uygulamalar yapılabilmesi. Örneğin aşağıdaki devre B sınıfı amplifikatör devresi:

b sınıfı amplifikator
b sınıfı amplifikator

Yukarıdaki devre gibi H Bridge motor kontrol devresi gibi bir çok uygulamada iki tip transistör birlikte kullanılır.

Transistörlerin anahtarlama elemanı olarak kullanılması:

Aşağıda transistörle rölenin kontrol edilmesi için tasarlanan bir devre şeması var. Bu şemayı, transistörün nasıl kullanıldığını inceleyiniz.

transistorle role kontrolu
transistorle role kontrolu

Yukarıdaki bağlantı şemasını birçok uygulamada kullanabilirsiniz. Röle yerine başka alıcılarda kullanabilirsiniz. Beyz için kullanacağınız Rb direncini aşağıdaki gibi hesaplamanız gerekir:(Vin=2,5 Volt)

beyz direnci hesaplama
beyz direnci hesaplama

Formüldeki Vbe gerilimi genelde 0,7V sabit değerdir. Datasheetinde yazar. Ib akımı da beyzin normal çalışma akımıdır.

 Çeşitli transistörler ve bacaklarının isimleri:

transistor resimleri
transistor resimleri
transistor bacak yapisi
transistor bacak yapisi

Transistörlerin test edilmesi:

Sağlam bir transistörde;

Her aşamayı probların yerlerini değiştirerek 2 kez tekrarlayın:

  • Beyz-emiter (BE) bir diyot gibi davranmalı ve tek yönde iletken olmalı(buzzer ötmeli).
  • Beyz-Kollektör (BC)bir diyot gibi davranmalı ve tek yönde iletken olmalı(buzzer ötmeli).
  • Kollektör-emiter (CE) iki yönde de yalıtkan olmalı.(buzzer ötmemeli)

Kullanacağınız transistörün seçilmesi:

 Türkiyede kullanılan genelde 3 tip transistör var. Bunlar şu şekilde:

B harfi(bazen A) ile başlayan transistörler (BC108 , BC547 gibi):

B harfi silikondan yapıldığı, A ise germanyumdan yapıldığı anlamına gelir. 2. harf tipini gösterir. C, düşük güçlü, D yüksek güçlü F, düşük güçlü yüksek frekanslı transistör anlamına gelir. Numaralar o transistörü gösteren isimlerdir. Özel olarak bir anlamları yoktur. Örneğin BC108 ile BC108C aynı ailedendir. Sadece versiyon veya kılıf farkları vardır. Birbirlerinin yerlerine kullanılabilirler.

TIP ile başlayan transistörler (TIP31A gibi):

TIP üreticiyi gösteren bir kısaltmadır. Texas Instruments Power anlamına gelir. Sonundaki harf gerilim seviyelerine göre değişir.

2N ile başlayan transistörler (2N3053 gibi):

2N malzemenin transistör olduğunu, kalan harfler ise o transistörün kimliğini bildirir.

Aşağıdaki tabloda en çok kullanılan NPN transistörlerin özellikleri verilmiştir:

Aşağıdaki tabloda en çok kullanılan PNP transistörlerin özellikleri verilmiştir:

Case style NPN veya PNP durumunu belirtir.
IC max. Maksimum kolektör akımı
VCE max. Maksimum kollektor-emitter arası gerilim
hFE Akım kazancı
Ptot max. Bu daha çok amplikatörlerde önemlidir. Anahtarlamada Ic daha önemlidir.
Category Transistörün genel olarak hangi amaçla kullanılacağınız gösterir.
Possible substitutes Transisstörün eşleniği, birbirlerinin yerine kullanılabilirler.

 

En çok kullanılan transistörlerin pin yapılarını görmek için tıklayın!

 

Özet:

Transistörlerle motorlar, ledler, lambalar gibi düşük akımlı veya yüksek akımlı birçok alıcının anahtarlamasını yapabilirsiniz. Şu noktalara dikkat etmelisiniz:

1- Kullanacağınız transistör tipine göre devre şemasını doğru dizayn etmelisiniz.

2- Kontrol edeceğiniz alıcının çalışma anında kaç amper akım çektiğini hesaplamalısınız.

3- Kollektör akımı, alıcının çekeceği akıma dayanabilecek bir transistör seçmelisiniz.

4- BC tipi transistörler düşük akımlara, BD tipi transistörler yüksek akımlara dayanabiliyor. Bu konuda en büyük yardımcınız transistör katalogları veya datasheetler olacaktır.(BC547 datasheeti ile BD140 datasheetini inceleyiniz. Akım- current değerlerine bakınız.)

5- Röle, valf gibi malzemelerin anahtarlamasında diyotla birlikte kullanmalısınız.

6- Daha yüksek akım veya gerilimleri kontrol etmek için 2 transistörü darlington bağlamalısınız.

7- Transistörler çalışma sırasında ısınabilirler. Zaten yüksek akımlar için tasarlanan transistörlerde soğutucu takmak için delik bulunur. Isınan transistörün bozulmasını engellemek için soğutucu takmalısınız.

Sonuç: 

Aslında kısa bir yazı yazmak niyetindeydim ama transistörler hakkında yazılabilecek o kadar şey var ki. Bu konu hakkında daha ayrıntılı bilgi için aşağıdaki konulara bakabilirsiniz:

Bakınız: mosfet hakkında bilgiler ,   transistör tarihi

2 YORUMLAR

Led rulet oyunu | Elektronik Hobi için bir cevap yazın İptal

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz