[wpfp-link]

Daha önce slikon kontrollü doğrultucu yada daha çok bilinen adıyla tristör üzerine bir yazı yayınlamıştık. (Bakınız: tristör hakkında bilgiler) . Tristör lambaları , motorları, ısıtıcıları vb.. kontrol edebiliyordu. Yine de bu devreleri tristör ile kontrol etmenin bazı sakıncaları vardır. Tristör tek yönlü akım geçiren bir devre elemanıdır. Akımı sadece anottan katota doğru geçirebilir.

DC anahtarlama devrelerinde tek yönlü akım geçirme kabul edilebilir birşey. Dc de tristör bir kez tetiklendikten sonra iletimde kalır. Fakat tek yönlü akım geçirmesi nedeniyle AC devrelerde bir kez tetiklendiğinde hep iletimde kalmaz. – alternans geldiğinde kesime gider.  Bu yüzden Alternatif akımla çalışan yükler sadece yarım periyotla çalışmaktadırlar. 

triyak
triyak

Aslında aşağıdaki şekildeki gibi köprü tipi doğrultma devresi ile birlikte tristör kullanırsak tam dalgayı kullanabiliriz veya 2 tristörü ters paralel bağlayarak da kullanabiliriz ama devre karmaşıklaşır ve daha çok malzeme kullanmak zorunda kalırız.

tristör1
tristör1

Bu problemin çözümü için “Triode AC Switch” veya Triac (Triyak) adı verilen başka bir yarı iletken eleman geliştirilmiştir.  Triyak tristör ailesindendir ve çift yönlü anahtarlamada kullanılır.  Geyt bacağını alternatif akımda da tetiklediğinizde negatif alternans da gelse pozitif alternans da gelse trika iletimde kalır.

Triyak birbirine bağlı 2 tristör gibi çalışır. Birbirine ter paralel bağlı ve aynı geyt ucunu paylaşan 2 tristör gibi.. 3 bacağı vardır. Geyt (G), Main Terminal 1 (MT1),Main Terminal 2 (MT2) veya ülkemizde kullandığımız şekliyle Geyt (G), A1 ve A2 … Bir çok uygulamada geyt ucuyla A1 ucu birbirine bağlanır. (Aynı şekilde tritörde de geyt-katot ) . Triyakın sembolü ve yapısı aşağıdaki şekildeki gibidir.

triyak sembolu
triyak sembolu

Triyak 5 tabakalıdır. PNPN poziti yönlü NPNP negatif yönlü, 3 bacaklı çift yönlü bir devre elemanıdır. Tek bir geyt sinyaliyle iletime geçer.

Triyakın 4 farklı iletime geçme modu vardır. Bunlar:

  1. Ι +  Modu = MT2 pozitif (+Ve), Gate pozitif (+Ve)
  2. Ι   Modu = MT2 pozitif  (+Ve), Gate negatif (-Ve)
  3. ΙΙΙ +  Modu = MT2 negatif (-Ve), Gate pozitif (+Ve)
  4. ΙΙΙ   Modu = MT2 negatif (-Ve), Gate negatif (-Ve)

Triyak Uygulamaları:

Triyakın  her iki yönde de tetitklenebilmesi alternatif akımla çalışan alıcılar için ideal bir anahtarlama elemanı olmasını sağlar.

Triyaklı anahtarlama devresi:

triyakli anahtarlama devresi
triyakli anahtarlama devresi

Yukarıdaki devre DC ile tetiklenen triyak devresidir. SW1 açıkken geyte akım gitmez. Triyak tetiklenmediğinden lamba yanmaz. SW1 kapandığında geyt tetiklenir , triyal iletime geçer ve lamba yanar.

Pilden gelen geyt akımı pozitif olduğundan triyak Ι + ve ΙΙΙ +  modlarında çalışacaktır. MT2 nin ne olduğu önemli değildir.

Triyakın alternatif akımda tetiklenmesi:

triyakin ac de tetiklenmesi
triyakin ac de tetiklenmesi

Sw1 açıkken triyak açık bir anahtar gibi davranacaktır. Lamba yanmayacak. SW1 kapandığında triyak tetiklenecek ve lamba yanacaktır.  Alternatif akım güç kontrolünde özellikle dirençli yüklerde (akkor lamba,ısıtıcılar,  gibi omik yüklerde) triyak çok iyidir.

 

En çok kullanılan triyak modelleri:

 

BT139 serisi: 16 Amper 600V

BT134 serisi: 4 Amper 600V

BT136 serisi: 4 Amper 600V

2N6071 serisi : 4 Amper 600V

 

bt136
bt136 pin bağlantısı

 

Triyak için yazacaklarımız şimdilik bu kadar. Uygulama yapmadan önce güvenlik önlemlerini mutlaka alınız.

 

 

2 YORUMLAR

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz