Elektrik tesisatlarında Elektrik akımına karşı alınacak korunma önlemleri şunlardır;
Yalıtma
Topraklama
Sıfırlama
1-Yalıtma
Yalıtmadan amaç, elektrik akımının elektrik devresi dışına çıkmamasıdır.Diğer bir ifadeyle insanın akım taşıyan iletkenlerle temasının kesilmesidir.
2.Topraklama
Normal koşullarda yalıtım sayesinde insanın akıma maruz kalmayacak olmasına rağmen, yalıtımın bozulması durumunda elektrikli cihazların iletken kısımlarına temas anında insanı elektrik çarpmasını önlemek amacıyla, elektrikli cihazların iletken kısımlarının madeni plakalarla toprağa bağlanarak insanın akımdan korumasıdır.
Topraklamanın Önemi
Gerilim altında olmayan bütün tesisat kısımlarının, uygun iletkenlerle toprak kitlesi içerisine yerleştirilmiş bir iletken cisme (elektrot) bağlanmasıdır. Topraklamanın amacı, elektrikli alıcıları kullananların can güvenliğini sağlamak ve cihazların zarar görmesini önlemektir. Bütün elektrik makinelerinin gövdeleri, boruların madeni kısımları, kurşunlu kabloların kurşun kılıfları, tablo ve benzerlerinin metal kısımları topraklanmalıdır.
Topraklama İletkeni, Topraklanacak bir aygıtı veya tesis bölümünün bir topraklayıcıya bağlayan toprağın dışında ya da yalıtılmış olarak toprağın içinde çekilmiş bir iletkendir. Çeşitli kalınlıkta yuvarlak, örgülü veya yassı lama şeklinde bakır veya galvanizli iletkenden yapılmaktadır.
Topraklama, koruma, işletme, fonksiyon ve yıldırıma karşı topraklama olmak üzere dört çeşittir.
Koruma Topraklaması; insanları ve canlıları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için işletme akım devresinde bulunmayan iletken bir bölümün topraklanmasıdır. Cihazların gerilim altında olmayan metal kısımlarının topraklanmasıdır.
İşletme Topraklaması; işletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve tesislerin normal işletilmesi için topraklanmasıdır. Bir işyeri veya fabrikanın enerjisini sağlamak için çalışan trafonun veya alternatörün yıldız noktalarının topraklanmasıdır. İki şekilde, dirençsiz ve dirençli işletme topraklaması yapılmaktadır.
Fonksiyon Topraklaması; bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine getirmesi amacıyla yapılan topraklamadır. Fonksiyon topraklaması, toprağı dönüş iletkeni olarak kullanan iletişim cihazlarının işletme akımlarını da taşır.
Yıldırıma Karşı Topraklama; yıldırım düşmesi sonucunda işletme gereği gerilim altında bulunan iletkenlere atlamaları (geri atlamalar) geniş ölçüde önlemek için işletme akım devresine ilişkin olmayan iletken bölümlerin topraklanmasıdır.
Yıldırım topraklaması sistemine Paratöner de denir.
Sıfırlama
Elektrik tesisatındaki Nötr (N) ve Toprak (T) bağlantılarının köprülenmesi,birleştirilmesi sayesinde normal koşullarda yalıtım sayesinde insanın akıma maruz kalmayacak olmasına rağmen, yalıtımın bozulması durumunda insanın akımdan korumasıdır.
DİKKAT!
Sıfırlama yapılmış bir elektrik tesisatında Faz (L) ve Nötr (N) bağlantıları kesinlikle yer değiştirilmemelidir.Aksi halde cihazın iletken gövdesine dokunulduğunda elektrik çarpacaktır.Bu nedenle sıfırlama kesinlikle yapılmamalıdır.
Gerilim altında olmayan bütün tesisat kısımlarının şebekenin sıfırlama hattına (topraklanmış nötr hattına) veya ayrı çekilmiş koruma iletkenine bağlanmasıdır. Alternatör, trafo gibi cihazların topraklanmış sıfır (nötr) noktalarından çıkan hatlara sıfır veya nötr hattı denir. Topraklamaya göre daha kolay ve ucuz olan bu korunma şeklinde, elektrikli cihazda herhangi bir kaçak olduğunda kısa devre meydana gelir ve sigorta atarak cihazın enerjisini keser. Yani sıfırlama yapılmakla, gövdeye kaçak arızası kısa devreye dönüştürülerek sigortayı attırmak suretiyle devrenin enerjisi kesilmiş olur. Masrafsız ve kolay uygulanmasının yanında, sıfırlamanın birtakım sakıncaları da vardır.
Giriş faz nötr iletkenleri eğer yer değiştirilirse alıcılar üzerinde faz verilmiş olur. Normalde nötr hattında enerji bulunmamalıdır; ancak şebeke hatlarının dengesiz yüklenmesi sonucu olarak nötr hattında da enerji olabilir. Küçük değerdeki kaçaklar sigorta tarafından algılanmayacağı için cihaza dokunan kişiler içinde her zaman potansiyel tehlike oluşturur. SU BORUSUNDAN TOPRAKLAMA YAPILAMAZ.
[box type=”warning” ]Topraklama yapılmış bir tesisatta Voltmetre ile ölçümde; Faz-Nötr Arası 220V, Faz-Toprak Arası 220V, Nötr-Toprak Arası 1,5V (En Fazla) Olmalıdır. Megger Cihazı ile ölçümde; Toprak direnç değeri en fazla 2 Ohm olmalıdır. [/box]
Topraklama Malzemeleri:
Kaçak akım rölesi , faz ucundan giden akımın nötr ucundan dönmesi esasına göre çalışır.Ev kullanımı için,fazdan gelen akım,nötrden dönen akımdan 30 mA’den daha fazla ise sistemde kaçak olduğuna,insan çarpılmasına karar verilerek sigorta atar,enerji kesilir.Sanayide kullanılan kaçak akım rölelerinde ise bu değer 300 mA’dir.Elektrik tesisatında sıfırlama yapılmışsa yani N ile T köprülü ise KAR atacaktır.Kaçak akım röleleri hem yüksek akımlarda hem de kaçak akımlarda atacak şekilde yapılmışlardır.Tek fazlı ve 3 fazlı olanları bulunur.
