Meslek Lisesi Elektrik – Elektronik Teknolojisi bölümünde okuyan öğrenciler için Elektrik motorları dersi soruları modül bazında derlenmiştir. Derslerde işlediğiniz konuya göre aşağıdaki sorularla kendinizi test edebilirsiniz.
- ELEKTRİKLİ EV ALETLERİNDE AC MOTORLAR
- BİRFAZLI ASENKRON MOTORLAR
1. Elektrikli ev aletler inde kullanılan 1 fazlı yardımcı sargılı motorların parçalarını
yazınız.
2. Elektrikli ev aletlerinde kullanılan 1 fazlı yardımcı sargılı motorların pr ensip
şemalarını çiziniz.
3. 1.fazlı A.C. motorlarda kondansatör seçimi nasıl olmalıdır? Belirtiniz.
4. A.C. seri motor (üniversal) parçalarını yazınız.
5. A.C. seri motorlarının (üniversal) belli başlı özellikler i nelerdir?
CEVAPLAR
1. Asenkron motor parçaları:Stator, rotor, gövde, kapaklar, klemens kutusudur.
2. Asenkron motor bağlantı şekillerini aklınızdan çizerek modül kitapçıınızdaki
çizimler le karşılaştırınız.
3. Vantilatör, taşlama v. b gibi kolay harekete geçen motorlar için, kw başına 55-60 mikro
Farad
4. Kompresör vb. gibi kalkınma momenti büyük motorlar için, kw başına 95-110 mikro
Farad
5. Çamaşır makinesi vesıkma presi motoru için, kW başına 130 mikroFarad kondansatör
kullanılmalıdır.
6. Endüktör, endüvi, kolektör, fırçalar, yataklar ve diğer leri.
7. Kalkınma ve döndürme momentleri yüksek olması, devirlerinin 15 000- 20 000 d/d ya
kadarçıkabilirler, A.C ve D.C de çalışabilirler, devir sayıları yükle değişir.Üniversal
motorsık kullanılan bir motorçeşididir.
- BİRFAZLI A.C. MOTORLARIN MONTAJ VE BAKIMI
1. Bir fazlı daimi kondansatörlü motorun klemens bağlantı şekliniçiziniz.
2. Üniversal motorlarda hız kontrolü nasıl yapılır? Belirtiniz.
3. Asenkron ve üniversal motorlarda neçeşit bakım ve kontroller yapılır? Belirtiniz.
CEVAPLAR
1. 1.Bir fazlı yardımcı sargılı motor klemens bağlantı şekiller i.
2.
3. 2.Üniversal motorlarda hız kontrolleri üç türde yapılır :
1-Ayarlı dirençle 2-Kutup sargılarını kademeli yaparak 3-Hız ayar ünitesi kullanarak (elektronik devr e-sürücü)
4. 3.Rulman kontrolleri,fan kontroller i, kayış kontroller i, elektrik ve mekanik bağlantı
sıklıı kontrolleri.
- ELEKTRİKLİ EV ALETLERİNDE DC MOTORLAR
- DOĞRU AKIM MOTORLARI
1. D.C. motor nedir veçeşitleri nelerdir?Kısaca açıklayınız.
2. D.C motorun parçalarını yazınız.
3. D.C. motorların kullanımalanlarını belirtiniz.
4. Zıt EMK’yi tanımlayınız.
5. Sol el kuralını tanımlayınız.
CEVAPLAR
1 D.C motor: Doğru akım elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren makinedir.
2 Parçaları; endüvi, endüktör, kolektör, fırçalar, rulman, yatak ve kapaklardır.
3 Aspiratör, fanlar, matbaa makineleri,aır işler de, TV anten yönlendirme, dikiş
makinelerinde çamaşır makinelerinde şarjlıelektrik süpürgelerinde,tıraş makineler inde,
kişisel bakımcihazlarında vs.
- D.C MAKİNELERDE BAKIM VE ONARIM İşlemleri
1. Doğruakım motorlarında meydana gelenarızalar nelerdir?
2. D.C. motorlarda devir yönü değiştirme nasıl yapılır?
3. D.C motorçeşitleri neler dir?
CEVAPLAR
1 D.C. motorlarda meydana gelen arızalar şunlardır, Bobin arızaları, kolektör,fırça,
Rulman ve diğer mekanikarızalardır.
2 D.C. motorların devir yönünü değiştirmek için endüviden geçen akım yönü değiştirilir
yada Ana manyetik alanın yönünü değiştirmek ger ekir.
3 D.C motor çeşitleri: Seri, şönt, kompunt motorlardır. Ayrıcafırçalı vefırçasız
çeşitlerini de sayabiliriz.
4 Zıt EMK endüvi ye uygulanan gerilime ters yönde oluşan EMK’ye denir.
5 Sol elin dört parmaının birbirine birle ştiriler ek açıldıı ve sol el kuvvet
çizgileri içinden gidecek ve bitişik dört parmak iletkenden geçen akımın yönünü
gösterecek şekilde yapılan uygulamadır.
- STEP- SERVO MOTORLAR
- STEP-SERVO MOTORLAR
Ø Step ve servo motorları karşılaştırınız.
Ø Step ve servo motorlar nasıl çalıştırılır? belirtiniz.
Ø Step motorlarda kullanılan terimler nelerdir?
Ø Servo motorların kullanım özellikleri nelerdir?
Ø Step ve servo motorların kullanımsıklığınıaraştırınız.
CEVAPLAR
1. Step motorlaradım motorlarıdır. Belirli biraçı ya da adımla dönerler.
Servo motorlar 1 d/d’lıkhız bölgesinde dahi kararlı çalışan motorlardır
Step motorlar, sayısal kontrollü sistemler e uygundur.
Servo motorlar, yüksek devirler de kararlıdırlar.
Step motorlarda açıkçevrim olduğu için encoder ve tako jeneratör kullanılmaz.
Servo motorların devir aralıkları 1-100000 d/d’ya çıkmaları
2. Step ve servo motorlar, birer sürücü devreleri vasıtasıyla çalıştırılır.
3. Step açısı, dönme başına step, saniye başına step, step doğruluğu, tutma torku, artık
tork vs.
4. Küçükatalet momenti sayesinde komutları geciktirmeden yerine getirir.
Aşırı yük yüklenebilme
Yüksek deviraralığı
5. Step veServo motorların kullanımsıklığını çevr enizdekiişletme ve atölye ortamlarını
gezer ekaraştırınız.
- STEP-SERVO MOTORLARIN DENETİMİ
Ø Step motor için basit bir sürücü devr esi tasarlayınız ve çalıştırınız.
Ø Step motorlardan yapılarını ve parçalarını incelemek için 1 adet step motoru
söker ek inceleyiniz.
Ø Servo motorlardan yapılarını ve parçalarını incelemek için 1 adet servo motoru
söker ek inceleyiniz.
Ø Servo motoru çalıştırınız (motor ve sürücü devresini kurarak).
CEVAPLAR
1. Modül içerisinde verilen step motor kontrol ve sürücü devr eleri konu başlıklı yer deki devr e şemalarını tasarlayarak step motoru çalıştırınız.
2. Her hangi bir bozuk ya da kullanılmış step motoru açarak yapısını ve parçalarını
inceleyiniz.
3. Her hangi bir bozuk ya da kullanılmış ser vo motoru açarak yapı ve parçalarını
inceleyiniz.
4. Servo motorları çalıştırmak için sürücü devr e ve motor donanımlarını kurarak
çalıştırınız (öğr etmeninizin denetiminde).
SERVO MOTORUN MEKANİK BAKIMI
- SERVO MOTORU SÖKME
Aşağıdaki ifadeleri dikkatli okuyunuz; doğru olan ifadenin yanına “D” yanlış
olanın yanına “Y” yazarak bilgilerinizi değerlendiriniz.
1. ( ) Servo motorda dahili fren sistemi olabilir.
2. ( ) Servo motorlar geri besleme ünitesiz çalıştırılamazlar.
3. ( ) Adım motoru servo motor olarak kullanılamaz.
4. ( ) Hall sensörü servo motorda kullanılmaz.
5. ( ) Servo motor rulman arızaları sesle kendini belli eder.
6. ( ) Servo motor rulman titreşimlerini tespit için sıcaklık ölçüm tabancası kullanılır.
7. ( ) Servo motorun rulmanları el ile sökülür.
8. ( ) Servo motorlar genel olarak bir doğru akım motorudur.
9. ( ) DC servo motorlar klasik bir DC motoru gibidir.
10. ( ) DA servo motorlar, yabancı uyartımlı DA motorlar veya kalıcı mıknatıslı DA
motorlardır.
11. ( ) Alan kontrollü DC servo motor normal DC şönt motor gibidir.
12. ( ) DC servo motorda fırça ve kolektör kullanılmaz.
Aşağıdaki boşlukları doğru şekilde doldurunuz?
1. Fırçasız DC servo motorlar, DC servo motorların bakım gereksinimlerini ortadan
kaldırmak amacıyla geliştirilmiştir. Bunlarda ……………..… ve …………………
olmadığından rotorları özel bileşimlerden yapılmış kalıcı mıknatıslıdır.
2. Fırçasız servo motorlarda rotorun nerede olduğunun bilinmesi için …………….
kullanılır.
3. İki fazlı AC servo motorlar, ……………………………………………….. motordur.
4. Üç fazlı AC servo motorlar, üç fazlı asenkron motor ve ………………….. motor
gibidirler.
5. Fırçasız servo motorların rotorları sargısız ve sabit mıknatıslıdır. Rotor mıknatısları
genelde ……………… ve ……………… olmak üzere iki çeşittir.
6. Rotor arızaları genelde ……………………….. ile oluşur ve sabit mıknatıslarda bu
durumda kırılmalar olabilir.
1. D
2. D
3. Y
4. Y
5. D
6. Y
7. Y
8. Y
9. D
10. D
11. D
12. Y
13. FIRÇA – KOLLEKTÖR
14. SENSÖRLER
15. İKİ FAZLI SİNCAP KAFESLİ ASENKRON
16. SENKRON
17. SİLİNDİRİK – ÇIKINTILI KUTUPLU
18. ROTORUN STATOR YÜZEYİNE SÜRTMESİ
- 2. SERVO MOTORUN BAKIMI
Aşağıdaki boşlukları doğru sözcüklerle doldurunuz?
1. Servo motor bağlantı kutusunda; güç , fren, sargı termik bağlantısı ve ……………
bağlantısı vardır.
2. Geri besleme elemanlarından gelen kablo sayıları …… ile ……. arasında değişir.
3. …………………… motor hız bilgisini ölçen elemanlardır.
4. Takojenaratör bir …………….. ya da bir ………………. jeneratörüdür.
5. ……………………… bir fazlı alternatif akım jeneratörünün minyatürüdür.
6. ……………..………. motorun bir dönüşü için, o andaki konumunu ve hızını tespit
için kullanılan geri besleme elemanıdır.
7. ………………………….. geri-beslemeli kontrol sistemlerinde pozisyonların teyidi ve
geri-besleme sinyallerinin üretilmesinde kullanılırlar.
8. Artımsal kodlayıcılar …….…………. kodlayıcılara oranla ucuz olmaları ve
yapılarının basit olması sebebi ile tercih edilmektedir.
9. ……………. temel olarak rotor pozisyonuna göre anahtarların açılıp kapanmasıyla
sabit mıknatısın dönmesi esasıyla çalışır.
10. …………….……………… devresi, rotora monte edilen kodlayıcı sinyallerini
algılayan ve bu dijital bilgileri kendisinden sonra gelen sinüs-dalga üretim devresi
tarafından kullanılabilecek sinyaller şekline dönüştüren bir devredir.
11. ……………………………… devresi rotor pozisyonu algılayıcı devresinden gelen
kod sinyallerine uygun düşecek şekilde sinüs dalga üreten bir devredir.
12. Alternatif akım sinyalinin gücünü, transistörün anahtarlamalı modda kullanılması
suretiyle güç kayıpları minimum seviyeye indirerek yükselten metoda .…………….
…………………..…………….. denir.
1. GERİ BESLEME
2. 4 İLE 16
3. TAKOJENARATÖR
4. AC – DC
5. AC TAKOJENARATÖR
6. ENKODER
7. ARTIMSAL KODLAYICILAR
8. MUTLAK
9. FIRÇASIZ DC SERVO
10. ROTOR POZİSYON
11. SİNÜS DALGA ÜRETİM DEVRESİ
12. PWM
